Przewlekła białaczka szpikowa

Przewlekła białaczka szpikowa (PBSz) jest chorobą nowotworową krwi, która atakuje szpik kostny.

Szpik kostny to miękka, gąbczasta tkanka znajdująca się wewnątrz kości. Funkcją szpiku jest produkcja elementów morfotycznych krwi: krwinek białych, krwinek czerwonych oraz płytek krwi. Jest to możliwe dzięki znajdującym się w nim komórkom macierzystym, z których mogą powstawać wszystkie rodzaje komórek. W PBSz komórki macierzyste są nieprawidłowe i produkują niedojrzałe białe krwinki w nadmiernej ilości.

CO OZNACZA DEFINICJA PBSZ?

PRZEWLEKŁA – stopniowy, wolny postęp choroby,

BIAŁACZKA – choroba nowotworowa krwi,

SZPIKOWA – wywodzi się z komórek macierzystych szpiku kostnego.

W naturalnym przebiegu przewlekłej białaczki szpikowej rozróżniamy 3 fazy:

faza przewlekła
faza akceleracji
faza kryzy blastycznej

TWÓJ LEKARZ POWINIEN OKREŚLIĆ FAZĘ ZAAWANSOWANIA TWOJEJ CHOROBY.
Upewnij się, na jakim etapie choroby jesteś – będzie to miało wpływ na dalsze leczenie.

Możliwe cele leczenia

Cel leczenia

Gen BCR-ABL

Badania

Chromosom Filadelfia lub mutacja BCR-ABL

Leczenie

bosutinib ponatinib imatinib dasatinib nilotinib

Gen BCR-ABL

Chromosom Filadelfia i zlokalizowany na nim nieprawidłowy gen BCR-ABL są charakterystyczne dla przewlekłej białaczki szpikowej. Taka zmiana genetyczna występuje u 95% chorych.

Jedynie ok. 1 na 20 pacjentów z przewlekłą białaczką szpikową nie wykazuje obecności typowego chromosomu Filadelfia, zawsze jednak ma gen fuzyjny BCR-ABL. Mówimy wtedy o nietypowej postaci białaczki. W rzadkich postaciach nie ma też genu fuzyjnego BCR-ABL, co uniemożliwia leczenie celowane i jest związane ze złym rokowaniem.

U KTÓRYCH PACJENTÓW POWINNA BYĆ BADANA MUTACJA GENU BCR-ABL?

Wszyscy pacjenci, u których podejrzewana jest przewlekła białaczka szpikowa powinni być poddani badaniu na obecność fuzji BCR-ABL lub obecność chromosomu Filadelfia – stanowi to kryterium rozpoznania choroby.

Dla dociekliwych:

Do rozwoju przewlekłej białaczki szpikowej dochodzi na skutek aberracji genetycznej. Zmiana ta polega na przeniesieniu fragmentu chromosomu 9 na chromosom 22. Gen ABL, który normalnie znajduje się na chromosomie 9, przemieszcza się na chromosom 22, gdzie znajduje się gen BCR. Następuje połączenie tych dwóch genów, tzw. fuzja. Proces taki nazywa się translokacją. Skutkuje to powstaniem genu fuzyjnego BCR-ABL. Białko kodowane przez taki nowy gen jest nieprawidłowe. Chromosom, na którym najczęściej znajduje się gen fuzyjny BCR-ABL nazywa się chromosomem Filadelfia, jednak czasem gen BCR-ABL może być zlokalizowany na innym chromosomie.

Ocena obecności chromosomu Filadelfia i fuzyjnego genu BCR-ABL pełni rolę nie tylko w rozpoznaniu przewlekłej białaczki szpikowej, ale także w monitorowaniu skuteczności leczenia.

Wcześniej wyróżniano dwa rodzaje odpowiedzi na lek:

remisję cytogenetyczną – zmniejszenie liczby komórek szpiku zawierających chromosom Filadelfia,

remisję molekularną – zmniejszenie ilości zmutowanego genu BCR-ABL.

Obecnie wraz z rozwojem czułych metod molekularnych określamy skuteczność leczenia wyłącznie poziomem nieprawidłowego genu (dokładniej transkryptu) przy określonej czułości testu, np.: MMR – większa odpowiedź molekularna tj.: poziom genu BCR/ABL poniżej 10-3 (czyli 1000-krotna redukcja poziomu nieprawidłowego transkryptu w stosunku do genu referencyjnego) lub MR4 – poziom genu BCR/ABL nieoznaczalny przy czułości metody 10-4.

Chromosom Filadelfia lub mutacja BCR-ABL

W celu potwierdzenia obecności chromosomu Filadelfia lub mutacji BCR-ABL standardowo przeprowadzane są następujące badania:

badanie cytogenetyczne,
FISH (fluorescencyjna hybrydyzacja in situ),
PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy).

Obecnie coraz częściej wykonywane są wyłączenie badania molekularne – PCR, które są wystarczające do monitorowania skuteczności leczenia.

Upewnij się, że zostały przeprowadzone u Ciebie badania na obecność chromosomu Filadelfia lub genu BCR-ABL – będzie to miało wpływ na dalsze decyzje terapeutyczne, a także pozwoli monitorować Twoje leczenie.

JAKIE ZNACZENIE MA FUZJA BCR-ABL?

Gen fuzyjny BCR-ABL koduje enzym zwany kinazą tyrozynową BCR-ABL, który jest stale aktywny, co powoduje proliferację komórek białaczkowych.

Zastosowanie inhibitorów kinazy tyrozynowej spowoduje zahamowanie działania tego enzymu. Do tej grupy należą:

imatynib – lek stosowany w pierwszej linii leczenia przewlekłej białaczki szpikowej
dazatynib
nilotynib
bosutynib

Niestety na powyższe leki może wykształcić się oporność. Przyczyną może być m.in. specyficzna zmiana w genie BCR-ABL, czyli mutacja T315I**. Ta mutacja jest diagnozowana przy użyciu metody sekwencjonowania genu.

Istnieje jednak lek wykazujący aktywność wobec tej mutacji, jest to:

ponatynib

Od niedawna zarejestrowany został zupełnie nowy lek w leczeniu przewlekłej białaczki szpikowej o innym mechanizmie działania niż inhibitory kinazy tyrozynowej:

asciminib

Od 1 listopada 2023 jest on również refundowany w Polsce. Asciminib również działa na aktywną kinazę BCR-ABL, jednak przyłącza się do niej w zupełnie innym miejscu i powoduje jej „wyłączenie”. Został zatwierdzony w leczeniu pacjentów z przewlekłą białaczką szpikową w fazie przewlekłej z obecnością chromosomu Philadelphia leczonych wcześniej co najmniej dwoma inhibitorami kinazy tyrozynowej.

SPRAWDŹ STATUS REFUNDACJI LEKÓW W ONCOINDEX.ORG:

*Lista Oncoindex.org obejmuje leki zarejestrowane przez EMA (Europejską Agencję Leków) w ostatnich 15 latach, rekomendowane przez ESMO (Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej).