Jajnik to jeden z bardziej złożonych narządów w kobiecym organizmie, a jego funkcje realizowane są przez różne typy komórek.

Z tego powodu zmiany nowotworowe, które mogą rozwinąć się w jajniku, są bardzo różnorodne. Leczenie tak skomplikowanej choroby zależy od wielu czynników. Przede wszystkim należy poznać typ histologiczny nowotworu, co możliwe jest poprzez zbadanie pobranej tkanki guza – najczęściej podczas operacji.

Ważne!

Raka jajnika podzielono na dwa główne typy, różniące się od siebie profilem molekularnym, rodzajem wzrostu oraz rokowaniem.

O ile typ I rozpoznawany jest zwykle na wczesnym etapie zaawansowania i rokuje dobrze, to typ II nie posiada już tak dobrej prognozy.

Nowotwory jajnika typu II (najczęściej raki surowicze) charakteryzują się dużą agresywnością oraz bardzo szybkim wzrostem. Z tego powodu oraz ze względu na mało specyficzne objawy rozpoznanie stawiane jest zazwyczaj w zaawansowanym stadium.

Możliwe cele leczenia

BRCA1/2

U KTÓRYCH PACJENTEK POWINNA BYĆ BADANA MUTACJA BRCA1/2 I JAKIE MA ONA ZNACZENIE?

Wszystkie chore z rakiem jajnika powinny być skonsultowane w poradni genetyki onkologicznej oraz mieć wykonane badanie genetyczne w kierunku mutacji BRCA1 i BRCA2. 

Mutacja BRCA1/2

Badanie genów BRCA1 i BRCA2 z tkanki nowotworowej ma zastosowanie przy kwalifikacji do leczenia inhibitorem PARP – olaparibem. Wykrycie mutacji w jednym z tych genów otwiera możliwość refundowanego leczenia dla pacjentek z nowotworem jajnika, także tych ze świeżą diagnozą.

Zapamiętaj!

Oznaczenie mutacji w genach BRCA1 i BRCA2 jest kluczowe do tego, by dobrze Cię leczyć.

Jeśli oznaczenie obecności mutacji zostanie u Ciebie przeprowadzone w tkance nowotworowej, zidentyfikowana w badaniu zmiana może mieć pochodzenie zarówno nabyte (znajdować się tylko w nowotworze), albo też wrodzone, dlatego warto rozważyć ponowne oznaczenie takiej mutacji w materiale z krwi, wymazu bądź śliny.

Podstawową metodą leczenia raków jajnika w stopniu zaawansowanym jest chemioterapia. Większość chorych dobrze odpowiada na terapię pierwszego rzutu, która zazwyczaj zawiera pochodne platyny. Niestety często choroba nawraca i pojawia się oporność na wcześniejsze leczenie.

W celu podtrzymania odpowiedzi na chemioterapię można zastosować inhibitory PARP:

• olaparib
• rucaparyb
• niraparyb (podanie go nie wymaga oznaczenia mutacji w BRCA ani statusu HRD. Jednak badania kliniczne wykazały, że jest znacznie skuteczniejszy u pacjentek, u których występuje któraś z tych zmian molekularnych.
• olaparyb w skojarzeniu z bewacyzumabem

W celu dobrania optymalnej terapii znany musi być również stopień zaawansowania choroby. Jeśli proces nowotworowy uogólnił się, możesz potrzebować olaparibu.

KIEDY MOŻNA ZASTOSOWAĆ OLAPARIB?

• Typ histologiczny nowotworu to surowiczy rak jajnika
• Stopień zróżnicowania raka jajnika jest niski
• Rak jajnika odpowiada na leczenie pochodnymi platyny (jest platynowrażliwy)
• Stwierdzono nawrót raka jajnika
• Stwierdzono obecność mutacji BRCA1/2 (wrodzonej lub somatycznej)

Dla dociekliwych:

Inhibitory angiogenezy 

Bewacyzumab należy do klasy leków zwanych inhibitorami angiogenezy. Aby nowotwory mogły rosnąć i rozprzestrzeniać się, muszą wytworzyć nowe naczynia krwionośne, aby się odżywić (tzw. angiogeneza). Lek ten wiąże się z białkiem zwanym VEGF (które sygnalizuje powstawanie nowych naczyń krwionośnych) i spowalnia lub zatrzymuje rozwój nowotworu.

Wykazano, że bewacyzumab zmniejsza lub spowalnia rozwój zaawansowanego nabłonkowego raka jajnika. Wydaje się, że bewacyzumab działa jeszcze lepiej, gdy jest podawany w skojarzeniu z chemioterapią, wykazując dobre wyniki w zakresie zmniejszania się (lub zatrzymywania wzrostu) nowotworów. 

Bewacyzumab można także podawać z olaparybem w leczeniu podtrzymującym u kobiet, których nowotwory mają mutację w genie BRCA lub niestabilność genomową (patrz poniżej), a ich guz uległ znacznemu skurczeniu po chemioterapii zawierającej karboplatynę lub cisplatynę.

SPRAWDŹ STATUS REFUNDACJI LEKÓW W ONCOINDEX.ORG: 

*Lista Oncoindex.org obejmuje  leki zarejestrowane przez EMA (Europejską Agencję Leków) w ostatnich 15 latach, rekomendowane przez ESMO (Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej).

olaparib	WIĘCEJ INFORMACJI
niraparib	WIĘCEJ INFORMACJI
rucaparib	WIĘCEJ INFORMACJI

Zaburzenia genów rekombinacji homologicznej

Jeśli nie wykryto u Ciebie mutacji w genach BRCA1 i BRCA2, warto rozważyć badanie niedoboru homologicznej rekombinacji (HRD).

HRD

Czym jest badanie HRD i jakie ma ono znaczenie?

Badanie HRD analizuje poziom zmian genetycznych w nowotworze. Ma zastosowanie przy kwalifikacji do leczenia inhibitorami PARP i powinno być wykonane u każdej pacjentki, u której badanie genów BRCA1 i BRCA2 nie wykazano obecności mutacji. Przy pozytywnym wyniku (potwierdzony badaniem niedobór homologicznej rekombinacji, HRD) u pacjentek z zaawansowanym rakiem jajnika można wdrożyć terapię lekami: 

• olaparyb
• niraparib (podanie go nie wymaga oznaczenia mutacji w BRCA ani statusu HRD)
• rucaparib

SPRAWDŹ STATUS REFUNDACJI LEKÓW W ONCOINDEX.ORG: 

*Lista Oncoindex.org obejmuje  leki zarejestrowane przez EMA (Europejską Agencję Leków) w ostatnich 15 latach, rekomendowane przez ESMO (Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej).

olaparib	WIĘCEJ INFORMACJI
niraparib	WIĘCEJ INFORMACJI
rucaparib	WIĘCEJ INFORMACJI

NTRK

W bardzo niewielkiej liczbie przypadków raka jajnika występują zmiany w jednym z genów NTRK. Komórki z tymi zmianami genowymi mogą prowadzić do nieprawidłowego wzrostu komórek i raka.

Fuzje genów NTRK

Fuzja genów NTRK z innymi genami prowadzi do powstania nieprawidłowych białek TRK. Białka z rodziny TRK biorą udział w aktywacji procesów prowadzących do wzrostu i przeżycia komórek. Nieprawidłowe białka TRK nie podlegają mechanizmom kontroli aktywności, co prowadzi do rozwoju nowotworu. Lekami ukierunkowanymi na zablokowanie białek TRK są:

• entrektynib
• larotrektynib

Leki te można stosować u osób z zaawansowanym rakiem jajnika, u których guz ma zmianę w genie NTRK i nadal rośnie pomimo innych metod leczenia.

PD-1

PD-1 to białko występujące w niektórych komórkach odpornościowych (zwanych komórkami T), które zwykle pomaga zapobiegać atakom tych komórek na inne komórki w organizmie. Leki stosowane do blokowania PD-1, wzmacniają odpowiedź immunologiczną przeciwko komórkom nowotworowym. Może to zmniejszyć niektóre nowotwory lub spowolnić ich wzrost.

Ekspresja PD-L1/ MSI / dMMR

W sytuacji zaawansowanego raka jajnika, u pacjentów, u których nowotwór zaczyna rosnąć po chemioterapii lub innym leczeniu farmakologicznym, i u których występuje wysoki poziom MSI lub zmiany w genach MMR, można stosować: 

• pembrolizumab