Ostra białaczka szpikowa

Czym jest ostra białaczka szpikowa?

Ostra białaczka szpikowa – AML (ang. acute myeloid leukemia, AML) jest nowotworem krwi, w którym szpik kostny produkuje zbyt wiele niedojrzałych białych krwinek, tzw. blastów. Określana jest często jako ostra białaczka mieloblastyczna. Zamiast dojrzewać i rozwijać prawidłowo funkcjonować, komórki te, szybko namnażając się, konkurują z wytwarzaniem komórek krwi, takich jak czerwone i białe krwinki oraz płytki krwi. Taki stan prowadzi do rozwoju anemii i małopłytkowości. Nowotwór ten rozwija się w wyniku mutacji genetycznych. 

Diagnostyka

Rozpoznanie

Rozpoznanie stawiane jest na podstawie: morfologii obwodowej krwi, morfologii krwi z rozmazem, biopsji szpiku kostnego, cytologii przepływowej.  

Diagnostyka molekularna

Ponieważ ten nowotwór rozwija się w wyniku mutacji genetycznych, warto wykonać badania w kierunku mutacji genów IDH1 lub IDH2 oraz FLT3. Stwierdzenie ich obecności stwarza możliwość zastosowania terapii celowanej. W diagnostyce molekularnej AML stosuje się metody:

NGS (ang. Next-Generation Sequencing, NGS), sekwencjonowanie nowej generacji, w której analizowany jest materiał DNA pobrany z komórek białaczkowych. Pozwala to na wykrycie mutacji w wielu genach jednocześnie.

PCR (ang. Polymerase Chain Reaction, PCR) – reakcja łańcuchowa polimerazy, która wykrywa konkretne mutacje w genach IDH1 i IDH2 poprzez wybiórcze powielenia fragmentów DNA, zawierających potencjalną zmianę.

Upewnij się, czy wiesz, na jaki typ raka chorujesz. Od tego zależą możliwości leczenia celowanego, które są podejmowane na podstawie wyników badań molekularnych, dlatego badania genetyczne są tak ważne. Informacji udzieli Ci Twój lekarz.

Możliwe cele leczenia ostrej białaczki szpikowej

IDH1 i IDH2 – znaczenie w ostrej białaczce szpikowej

Geny IDH1 i IDH2 kodują enzymy (tzw. dehydrogenazy izocytrynianowe) biorące udziała w metabolizmie komórkowym i produkcji energii. 

Mutacje IDH1 i/lub IDH2

Mutacje IDH1 i IDH2 powodują produkcję nieprawidłowego enzymu biorącego udział w procesie pozyskiwania energii w komórce, co w konsekwencji zaburza dojrzewanie komórek krwi. W efekcie komórki macierzyste szpiku tracą zdolność co prawidłowego dojrzewania, co sprzyja ich niekontrolowanemu namnażaniu i prowadzi do rozwoju AML.

Ostra białaczka szpikowa – metody diagnozy:

• NGS 
• PCR 

U kogo powinno się wykonać badanie w kierunku mutacji IDH1/IHH2?

U wszystkich pacjentów:

• z nowo rozpoznaną ostrą białaczką szpikową (AML), ponieważ mutacje IDH1/IDH2 mogą wpływać na wybór leczenia oraz rokowanie,
• u pacjentów z nawrotową lub oporną na leczenie AML – w przypadku niepowodzenia standardowej chemioterapii wykrycie mutacji IDH może kwalifikować pacjenta do leczenia inhibitorami IDH.

Przed podjęciem decyzji o terapii celowanej pacjenci z mutacją IDH1 mogą być leczeni iwosidenibem, a pacjenci z mutacją IDH2 enasidenibem.

W przypadku podejrzenia AML o nieznanej przyczynie genetycznej – mutacje IDH1/IDH2 mogą być jednym z czynników prowadzących do rozwoju choroby.

Leczenie celowane ostrej białaczki szpikowej z mutacją IDH1 i/lub IDH2

W przypadku potwierdzenia obecności mutacji genów IDH1 i/lub IDH2 możliwe jest zastosowanie terapii lekami:

• ivosidenib
• enasidenib

SPRAWDŹ STATUS REFUNDACJI LEKÓW W ONCOINDEX.ORG: 

*Lista Oncoindex.org obejmuje leki zarejestrowane przez EMA (Europejską Agencję Leków) w ostatnich 15 latach, jak również rekomendowane przez ESMO (Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej).

ivosidenib

WIĘCEJ INFORMACJI

Dla dociekliwych:

Leki iwosidenib i enasidenib działają poprzez blokowanie nieprawidłowego enzymu, który zakłóca dojrzewanie komórek krwi. Dzięki temu przywracają naturalny proces różnicowania komórek w szpiku kostnym. Oznacza to, że niedojrzałe komórki białaczkowe, które wcześniej pozostawały w stanie zatrzymanego rozwoju, zaczynają się prawidłowo rozwijać i przekształcać w zdrowe krwinki – czerwone (erytrocyty), białe (leukocyty) i płytki krwi (trombocyty).

W miarę działania leku organizm zaczyna produkować coraz więcej prawidłowych krwinek, które stopniowo zastępują komórki nowotworowe. To z kolei prowadzi do zmniejszenia ilości niedojrzałych białych krwinek tzw. blastów w szpiku kości i poprawy funkcjonowania układu krwiotwórczego. Ponieważ leki te nie zabijają komórek nowotworowych bezpośrednio, lecz pomagają im powrócić do normalnego cyklu dojrzewania, są one lepiej tolerowane niż tradycyjna chemioterapia.

Gen FLT3 – znaczenie w ostrej białaczce szpikowej

Gen koduje enzym, tzw. kinazę tyrozynową, która koduje wzrost i podział komórek krwiotwórczych w szpiku kości. 

Mutacja genu FLT3

Mutacja genu FLT3, w uproszczeniu nazywana mutacją FLT3, prowadzi do niekontrolowanego namnażania komórek białaczkowych. Na skutek tego procesu dochodzi do agresywnej postaci AML.

W diagnostyce mutacji FLT3 stosuje się metody:

• NGS 
• PCR 

U kogo powinno się wykonać badanie mutacji FLT3?

Badanie na obecność mutacji FLT3 powinno się wykonywać u wszystkich pacjentów z nowo zdiagnozowaną AML jak również u osób z nawrotem choroby. 

Ostra białaczka szpikowa z mutacją FLT3 – leczenie celowane

Pacjenci z mutacją FLT3 mogą być leczeni lekami:

• midostauryna
• gilteritinib
• kwizartynib

SPRAWDŹ STATUS REFUNDACJI LEKÓW W ONCOINDEX.ORG: 

*Lista Oncoindex.org obejmuje  leki zarejestrowane przez EMA (Europejską Agencję Leków) w ostatnich 15 latach, rekomendowane przez ESMO (Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej).

midostauryna (midostauryna)	WIĘCEJ INFORMACJI
gilteritinib	WIĘCEJ INFORMACJI
kwizartynib (quizartinib)	WIĘCEJ INFORMACJI

Dla dociekliwych:

Mutacja FLT3 prowadzi do niekontrolowanego wzrostu komórek białaczkowych. FLT3 to receptor znajdujący się na powierzchni komórek szpiku kostnego, który w zdrowych warunkach przekazuje sygnały do wnętrza komórki, regulując jej wzrost i dojrzewanie. Jednak w wyniku mutacji FLT3 jest ciągle aktywny, co oznacza, że komórki nowotworowe dostają nieustanny sygnał do namnażania się, zamiast przechodzić naturalny proces dojrzewania lub umierać.

Leki midostauryna, gilteritinib i kwizartynib są inhibitory FLT3 blokują aktywność tego receptora, dzięki czemu:
- Nowotworowe komórki przestają dostawać sygnał do wzrostu, co spowalnia lub zatrzymuje rozwój białaczki.
- Komórki nowotworowe stają się bardziej wrażliwe na leczenie, co zwiększa skuteczność chemioterapii.
- Zmniejsza się liczba komórek białaczkowych w szpiku, co pozwala na odbudowę zdrowych krwinek.

Midostauryna stosowana jest głównie w połączeniu z chemioterapią na wczesnym etapie leczenia AML. Gilteritinib i kwizartynib, jako bardziej selektywne inhibitory FLT3, stosowane są szczególnie u pacjentów, u których choroba nawróciła lub nie reaguje na inne metody leczenia.

Podsumowanie:
Mutacja FLT3 powoduje, że komórki białaczkowe rosną bez kontroli, ale inhibitory FLT3 blokują ten mechanizm, pomagając zatrzymać rozwój białaczki i przywrócić równowagę w układzie krwiotwórczym.